مقاله ای در مورد درمان دیابت نوع 2: قرص یا انسولین؟

درمان دیابت نوع 2: قرص یا انسولین؟

دکتر اسداله رجب

تهیه شده در فصلنامه پیام دیابت- انجمن دیابت ایران

-         .............. هنوز قند خونم 200 است و خیلی بالا نیست که انسولین تزریق کنم!

-         ..............  حالم زیاد بد نیست که انسولین درمانی را آغاز کنم! و ...

این اظهار نظرها و جملاتی مشابه را هر روز از زبان دیابتی‌هایی می‌شنوم که به دلایل متعدد، شروع روند انسولین درمانی خود را به تأخیر می‌اندازند. تجربة من نشان داده است که ریشة تمامی این گونه توجیهات، ”ترس از سرنگ در تزریق“ و نیز ”وجود برخی اطلاعات نادرست“ است؛ اطلاعاتی چون ”انسولین سبب پوکی استخوان می‌شود!“ یا ”اگر انسولین تزریق کنم بدان معتاد می‌شوم و دیگر نمی‌توانم تزریق را قطع کنم! و ....“

            دیابتی‌هایی را می‌شناسم که حداقل 3 سال طول کشید تا انسولین درمانی را بپذیرند و یا افرادی هستند که روزی 11 قرص مصرف می‌کنند اما قند خونشان بالای 200 است!

            زمان شروع تزریق انسولین، هنگامی است که به رغم مصرف داروی پائین آورندة قند خون و تغییر شیوة زندگی، باز هم قند خون در حد طبیعی (140- 60 میلی‌گرم درصد) کنترل نمی‌شود. در حالی که باید بدانید در مورد کنترل قند خون در حد طبیعی، نباید فرصت را از دست بدهیم و با تغییر در شیوة درمان، حداقل طی 4- 3 ماه باید به نتیجة مطلوب دست یافت، در غیر این صورت بدون شک باید انسولین درمانی آغاز گردد زیرا احتمالاً در معرض خطر بروز عوارض دیررس دیابت قرار خواهید داشت.

            البته لازم به ذکر است که با قند خون ناشتای بالای 100 میلی‌گرم درصد نیز احتمال بروز عوارض دیابت وجود دارد. تحقیقات مختلف و نیز تحقیقات جاری در کشور نشان ‌می‌دهد کسانی که قند خون بالای 100 تا 126 میلی‌گرم درصد داشته‌اند (دیابت پنهان)، نسبت به افراد دیابتی بیشتر دچار عوارض عروق بزرگ (سکته‌های قلبی- مغزی) می‌ِشوند.

            امروزه شاهدیم بسیاری از دیابتی‌ها چندین عدد قرص از یک نوع و یا انواع مختلف قرص‌های کاهش دهندة قند خون مصرف می‌کنند، (اکثراً بیش از سه قرص) به عنوان مثال گلی‌بنکلامید، بدون این که به کنترل مطلوب یعنی قند خون در حد طبیعی (140- 60 میلی‌گرم درصد) دست یابند. باید بدانیم افزایش مصرف قرص‌های کاهش دهندة قند خون تقریباً بی مورد است، زیرا فقط زمانی که با مصرف این نوع قرص‌ها بتوانیم قند خون را به طور مطلوب کنترل نماییم، خواهیم توانست از عوارض دیابت جلوگیری کنیم.

در حال حاضر برای هیچ مرجعی ثابت نشده است که آیا با مصرف زیاد داروهای خوراکی پایین آورندة قند خون، از عوارض دیابت کاسته می‌شود و یا امید به زندگی در افراد دیابتی افزایش می‌یابد یا خیر؟

            محققان انگلیسی نتایج اولین تحقیق طولانی مدت 20 سالة خود در افراد دیابتی مبتلا به دیابت نوع 2 را در کنگره انجمن دیابت اروپا در بارسلون اسپانیا ارائه دادند⁽¹⁾. این نتایج نشان داد بسیاری از دیابتی‌های نوع 2 پس از سال‌ها ابتلاء به دیابت، جهت کنترل مطلوب خود نیاز به انسولین دارند. به نظر ما سیر طبیعی دیابت نوع 2، ضرورت استفاده از انسولین درمانی را به ما نشان می دهد زیرا افراد دیابتی پس از تشخیص دیابت و در نتیجه افزایش قند خون، کم‌کم تحمل نسبت به گلوکز را از دست می‌دهند و پی در پی دچار افزایش قند خون می‌شوند. البته این روند ممکن است چندین سال نیز طول بکشد، زیرا در افراد دیابتی نوع 2 سلو‌ل‌های بتای پانکراس که انسولین ترشح می‌کنند با گذشت چند سال از شروع دیابت، توانایی ترشح انسولین را از دست می‌دهند.

            همان طور که می‌دانیم عوامل مختلف می‌توانند باعث بروز دیابت نوع 2 شوند که یکی از مهم‌ترین آن‌ها مقاومت به انسولین می‌باشد. برای جلوگیری از افزایش قند خون در بدن باید مقاومت به انسولین را کاهش دهیم تا به این ترتیب حساسیت انسولین ساخته شده در سلو‌ل‌های بتای پانکراس افزایش و در نتیجه قند خون کاهش یابد.

            یکی از مهم‌ترین اقداماتی که باعث افزایش اثر انسولین در بدن می‌شود، کاهش کالری دریافتی روزانه (جیره غذایی) در افراد دیابتی چاق و در نتیجه، کاهش وزن است. در دیابت نوع 2 که به موقع تشخیص داده شود، شروع درمان با فعالیت جسمی، تغذیة صحیح و کاهش وزن همراه است و طی آن امکان دارد در عدة بسیاری از دیابتی‌ها به کنترل طبیعی قند خون (140- 60 میلی‌گرم درصد) برسیم. دیابتی‌هایی وجود دارند که زمانی بیش از 100 واحد انسولین تزریق می‌کرده‌اند و در عین حال کنترل آن‌ها نیز نامطلوب بوده است که با آموزش صحیح توانسته‌اند وزن خود را کاهش دهند و در نتیجه، بدون نیاز به انسولین و حتی داروهای پایین آورندة قند خون، به کنترل مطلوب دست یافته‌اند.

            متأسفانه در عده‌ای از دیابتی‌ها مرحله‌ای که در آن می‌توان با کاهش کالری روزانه و در نتیجه کاهش وزن و یا مصرف داروهای کاهش دهندة قند خون، قند خون را در حد طبیعی، کنترل نمود، محدود است زیرا در پانکراس، سلول‌های تولید کنندة انسولین، رفته رفته از بین می‌روند و باید به ناچار، انسولین درمانی را به عنوان درمان برگزید.

            البته در فرهنگ ما اغلب مردم تا زمانی که سلامت ایشان با ”خطر جدی“ رو به رو نشده باشد به پزشک مراجعه نمی‌کنند زیرا می‌پندارند اگر به پزشک مراجعه کنند یا وقتشان تلف میِ‌شود و یا باید هزینه بپردازند، در حالی که همین افراد برای هر کار غیر ضروری هم وقت می‌گذارند و هم هزینه می‌کنند و با به خطر انداختن سلامتی‌شان، خود را چه در دنیا و چه در آخرت گرفتار می‌سازند.

      متأسفانه درصد اندکی از دیابتی‌ها انجام معاینات سالانه را ضروری می‌دانند و پی‌گیری می‌کنند. به عبارت دیگر: ”دیابت خود را جدی نمی‌گیرند!“ و به اهداف درمانی (پیشگیری از عوارض و برقراری کیفیت مطلوب زندگی) توجهی ندارند. در حالی که ما زمانی به اهداف درمانی دست می‌یابیم که از کنترل مطلوب دیابت برخوردار باشیم.

            با توجه به این که اطلاعات عمومی در مورد دیابت بسیار ناچیز است، اکثر افراد، در صورت ابتلاء به دیابت نوع 2، بدون علائم اولیة آن و نیز به دلیل خصلت بیماری دیابت یعنی فقدان درد، به زندگی روزمرة خود ادامه می‌دهند و در نتیجه بسیاری از آنان زمانی به پزشک مراجعه می‌کنند که دچار علائم و عوارض دیابت شده‌اند. بنابراین با توجه به این که افراد دیابتی در ایران دیر تشخیص داده می‌شوند، در بسیاری از ایشان باید از همان ابتدای تشخیص، انسولین درمانی را آغاز نمود. این درمان، اجتناب ناپذیر است زیرا سلول‌های بتای جزایر لانگرهانس پانکراس دیگر انسولین ترشح نمی‌کنند که بتوان راه دیگری را آزمود.

1- United Kingdom Prospective Diabetes study (Ukpds)

خانم مستوفی نسب؛ 66 سال دارد و بیش از 35 سال از ابتلای ایشان به دیابت می‌گذرد. وی حدود 2 سال است که تحت درمان به روش ”انسولین درمانی“ قرار گرفته است. وی که در آخرین بارداری خود متوجه ابتلا به دیابت خویش گردیده اظهار می‌دارد: ”همیشه از تزریق انسولین وحشت داشتم، به همین دلیل پی‌ در پی تزریق را به تأخیر انداختم. اما اکنون که انسولین تزریق می‌کنم، احساس بهتری دارم و افسوس می‌خورم که ای کاش، زودتر تحت این روش درمانی قرار می‌گرفتم.“

آقای محمد حسین حق ویردی؛ 50 سال دارد و حدود 7 سال از ابتلای ایشان به دیابت می‌گذرد. بیش از 1 ماه است که تحت درمان به روش ”انسولین درمانی“ قرار دارد. اکنون احساس خوبی دارد، قند خونش نسبت به گذشته (قبل از انسولین درمانی، قند خونش بالای 400 و غیر قابل کنترل بوده) کنترل بهتری دارد و احساس راحتی بیشتری دارد. وزن او 98 کیلوگرم بوده اما در حال حاضر 83 کیلوگرم است.

www.ir-diabetes-society.com

دانلود کنید در فایل ورد